თავი IX
ბიზნესის ორგანიზაციული სტრუქტურა
- ორგანიზაცია არის ადამიანთა ჯგუფი, რომელთა შორის ურთიერთკავშირი განისაზღვრება საერთო მიზნით.
- ორგანიზაციული სტრუქტურა მენეჯერების მიერ განსაზღვრული ფორმალური წესების ერთობლიობაა, რომელიც დადგენილია:
- შრომის დანაწილების შედეგად ცალკეულ თანამშრომელთა შრომის ოფიციალური დავალებების განაწილებისათვის;
- მმართველთა კონტროლის სფეროს დადგენისა და ქვეშევრდომების ფუნქციების განსაზღვრისათვის;
- ყველა იმ ფუნქციის კოორდინატისათვის, რომელიც აუცილებელია ორგანიზაციის, როგორც ერთიანი მექანიზმის საქმიანობისათვუს.
- არსებობს 2 ტიპის ორგანიზაციული სტრუქტურა:
- ფორმალური ორგანიზაციული სტრუქტურა, ეს არის იმ ამოცანების გადაწყვეტის ოფიციალური გეგმა. რომელიც აუცილებელია მიზნის რეალიზაციისათვის;
- არაფორმალური ორგანიზაციული სტრუქტურა.
- იმისათვის, რომ შევიმუშაოთ კომპანიის ორგანიზაციული სტრუქტურა, მენეჯერებმა ამ პროცესში უნდა გაიარონ 3 საფეხური:
- ვერტიკალური სტრუქტურის ფორმირება - სამუშაო ადგილების შექმნა შესრულებული სამუშაოს კონკრეტული ფუნქციის მიხედვით;
- განყოფილებებისა და ქვეგანყოფილებების ფორმირება - სამუშაო ადგილების გაერთიანება განყოფილებაში და ქვეგანყოფილებაში;
- ჰორიზონტალური სტრუქტურის ფორმირება - ყველა იმ ფუნქციის კოოორდინირება, როიმლებიც წარმოაჩენენ კომპანიას, როგორც ერთ მთლიან მექანიზმს.
- უფლებათა დელეგირება არის თანამშრომელთა შორის უფლებათა განაწილება. ის შეიძლება მოხდეს სხვადასხვა მასშტაბებით.
- ურთიერთ დაქვემდებარება დაკავშირებულია 2 ძირითად პრინციპთან:
- ყველა მუშაკი ექვემდებარება მხოლოდ ერთ ხელმძღვანელს;
- ორგანიზაციულ სტრუქტურაში ხელისუფლება ვრცელდება ყველა მუშაკზე და მოითხოვს მათ მკაცრ კოორდინაციას დავალებების შესრულების პროცესში.
- ურთიერთ დაქვემდებარების 2 ყველაზე მეტად გავრცელებული ფორმა:
- ხაზობრივი ორგანიზაციული სტრუქტურა, ეს არის ურთიერთ დაქვემდებარების ყველაზე მარტივი და გავრცელებული ფორმა, რომელშიც ხდება ხელისუფლების დელეგირება ზემოდან ქვემოთ;
- ხაზობრივ-შტაბური, რომელიც ხასიათდება სპეციალიზაციისა და მმართველობითი კონტროლის ურთიერთშეთანწყობით. ამ ორგანიზაციული სტრუქტურის დროს, მკაფიოდ არის განსაზღვრული ზემოდან ქვემოთ დაქვემდებარება, ამასთან ის მოიცავს იმ ფუნქციონალური მუშაკების ჯგუფს, რომლებიც იმყოფება ადმინისტრაციული აპარატის უშუალო დაქვემდებარებაში.
- მმართველობითი იერარქიის დონე დამოკიდებულია იმაზე, თუ როგორია გადაწყვეტილებანი, ისინის შეიძლება იყოს:
- ცენტრალიზებული - ამ დროს გადაწყვეტილების მიღების უფლება კონცენტრირებულია მართვის ზედა ეშელონებში. მისი უპირატესობებია: ის ამარტივებს ვერტიკალურ კორდინაციას (გადაწყვეტილებები მოძრაობენ ზევიდან ქვემოთ), იძლევა შესაძლებლობას, გამოვიყენოთ ორგანიზაციის მართვის მდიდარი გამოოცდილება, რომელიც გააჩნია ხელმძღვანელებს. ახდენს ხელისუფლების კონცენტრაციას მართვის ზედა დონეებში;
- დეცენტრალიზაცია - ახდენს უფლებათა დელეგირებას მართვის უფრო დაბალი დონეებისაკენ. მისი უპირატესობებია: იმდენად, რამდენადაც გადაწყვეტილებათა დელეგირება ხდება მართვის ქვედა დონეებისაკენ, მცირდება ზედა დონის მმართველების დატვირთვა. ჩნდება სტიმულები ქვედა დონეზე პასუხისმგებლობის ამაღლებისა და საქმის უფრო მოტივირებულად წარმართვისათვის. დეცენტრალიზებულ სტრუქტურაში ხელმძღვანელობასთან შეთანხმებული არის საკითხთა უფრო მცირე წრე, რაც იძლევა დროის ეკონომიას.
- მართვის ფორმა დამოკიდებულია კომპანიაში იერარქიის დონეებზე. ამ ფაქტორის მიხედვით, მართვის სტრუქტურა შეიძლება იყოს მაღალი ან ბრტყელი.
- სად გადის ზღვარი მართვის ცენტრალიზაციასა და დეცემტრალიზაციას შორის და როგორია მათი ოპტიმალური თანაფარდობა. ეს საკითხი ინდივიდუალურია ყველა კომპანიისათვის.
- ქვედანაყოფების სტრუქტურის ფორმირება ნიშნავს, რომ ორგანიზაცია ახდენს თავიანთი მუშაკების დაჯგუფებას განყოფილებაში, რომლებიც შემდგომ ერთიანდებიან მსხვილ სტრუქტურულ ერთეულებში.
- განყოფილებაში მუშაკები შეიძლება გაერთიანდნენ ქვედანაყოფების შემდეგი ტიპების მიხედვით:
- ფუნქციები - ადამიანების მიერ შესასრულებელი ფუნქციები;
- სპეციალიზაცია - პროდუქციის ტექნოლოგიუეი პროცესი;
- გუნდების პროექტები;
- მატრიცები - ფუნქციონალური და სპეციალიზებული ქვედანაყოფები;
- ქსელები -ელექტრონული ურთიერთობის სისტემა.
ქვედანაყოფის ეს ტიპები არ ეწინააღმდეგებიან ერთმანეთს!
- ქვეყანაყოფები, რომლებიც იგება სამუშაოს ფუნქციების მიხედვით ორგანიზაციას ანიჭებს უპირატესობებს:
- რესურსების ეფექტიანი გამოყენება;
- საქმის უფრო სიღრმისეული ათვისება;
- პროფესიული ზრდა;
- გადაწყვეტილებათა ცენტრალიზაციის შესაძლებლობა.
- განყოფილების ფორმირება სპეციალიზაციის მიხედვით ხდება შემდეგი ნიშნებით:
- პროდუქციის ერთგვაროვნება;
- საწარმოო პროცესის ერთიანობა;
- მომხმარებლები;
- გეოგრაფიული ნიშნები.
- სპეციალიზებული ქვეგანყოფილებების თვისებები:
- დადებითი:
- სწრაფად რეაგირებენ ცვლილებებზე, ამიტომ არ იმყოფებიან სხვა განყოფილებებთან მკაცრ კოორდინაციაში;
- აუმჯობესებენ მომხმარებელთა მომსახურებას;
- უმაღლესი დონის მმართველები კონცენტრაციას ახდენენ კომპლექსურ პრობლემებზე, ხოლო დამწყები მენეჯერები იძენენ უფრო ფართო პროფესიულ გამოცდილებას.
- უარყოფითი:
- ხშირად ხდება რესურსების დუბლირება სხვადასხვა სტრუქტურულ რგოლებში, რის გამოც იზრდება დანახარჯები;
- განყოფილებებს შორის კოორდინაცია სუსტია, ცალკეული განყოფილებების მუშაკები კონცენტრირებულნი არიან თავიანთ ვიწრო ამოცანებზე და არა მთლიანად ორგანიზაციის მიზნებზე;
- შეიძლება წარმოიქმნას ისეთი სიტუაცია, როდესაც განყოფილებები კადრების, ფულადი და მატერიალური რესურსების მოპოვების მიზნით, იწყებენ კონკურენციას, რაც ორგანიზაციას აყენებს ზიანს.
- გუნდურობის დამახასიათებელი ნაკლოვანებებია:
- გუნდის წევრებს შორის, მათი ორმაგი დაქვემდებარების გამო, შეიძლება შეიქმნას კომპლიქტური სიტუაციები;
- გუნდურობას, რიგ შემთხვევაში ახასიათებს გადაწყვეტილებათა მიღების გადამეყებული დეცენტრალიზაცია, რის გამოც ფუნქციონალური მენეჯერეები კარგავენ გუნდის წინაშე მდგრადი ამოცანების გადაწყვეტაზე კონტროლს, ხოლო გუნდების ლიდერების მისწრაფება, ხშირად იწვევს კორპორაციის მიზნების მეორე პლანზე გადანაცვლებას.
- მატრიცული სტრუქტურის დროს, მუშაკები ერთდროულად ერთიანდებიან მუდმივ-ფუნქციონალურ ჯგუფებში და საპროექტო გუნდებში. ორგანიზაცია იყენებს მატრიცულ სტრუქტურას მაშინ, როდესაც ფუნქციონალური ქვედანაყოფების მართვა მოითხოვს ახალ პირობებზე სწრაფ რეაგირებას და მუშაკების მაღალ კვალიფიკაციას.
- ქსელური სპეციალიზაციის დროს, ძირითადი ფუნქციები ნაწილდება ცალკეულ მცირე კომპანიებსა და ფირმის შტაბ-ბინას შორის ერთიანი ელექტრონი სისტემის მეშვეობით.
- ჰორიზონტალური ორგანოზაციული სტრუქტურა შესაძლებელს ხდის განყოფილებებს შორის საქმიანობის კოორდინაციას, ამარტივებს ურთიერთობას, ინფორმაციის გაცვლას, არ მოითხოვს ვერტიკალურ დონეზე საკითხების შეთანხმებას.
- ვერტიკალური ორგანიზაციის სტრუქტურა განსაზღვრავს მართვის ორგანიზაციული რგოლების ვერტიკალურ ურთიერთკავშირს უმდაბლესიდან უმაღლეს რგოლებამდე.
- ჰორიზონტალური კოორდინაციის 3 ძირითადი საშუალება:
- ინფორმაციული სისტემებს ქმნის ინფორმაციის გავრცელების ყველა წერილობითი და ელექტრონული ფორმა. მათ მიეკუთვნება:
- კომპანიაში და მის გარეთ ინფორმაციის გაცვლის წერილობითი წერილობითი საშუალებები: მოხსენებები, ანგარიშები, ბიულეტენები, საქმიანი ჩანაწერები და სხვა;
- ყველა ელექტრონული საინფორმაციო საშუალება: კომპიუტერები, ელექტრონული ფოსტა, ელექტრონული და სატელევიზიო თათბირები.
- გუნდები და პრობლემური ჯგუფები - ეს არის მუშაკების გარკვეული ოდენობა, რომელიც ერთი რომელიმე თემის დასამუშავებლად ან რაიმე პროვლემის გადასაწყვეტად დროებით ერთიანდება;
- მენეჯერ-ინტეგრატორები - ეს არის ხელმძღვანელი, რომელიც ახდენს რამდენიმე ფუნქციონალური ჯგუფის კოორდინაციას. ასეთი მენეჯერები არიან პროექტის, სასაქონლო ნიშნის, პროგრამის ხელმძღვანელები. ფუნქციონალური მენეჯერები კი უშუალოდ ხელმძღვანელობენ თავიანთ ქვეშევრდომებს.
- ჰორიზონტალური და ვერტიკალური სტრუქტურის თანაფარდობა განსაზღრავს კოორდინაციის მართვის ხასიათს.
- ვერტიკალური სტრუქტურის უპირატესობა ვლინდება იმაში, რომ ის აძლევს კომპანიას ყველა ორგანიზაციულ დონეზე მკაცრი კონტროლის შესაძლებლობას, ქმნის მკაცრ ორგანიზაციულ ერთობას, ახდენს ვერტიკალურ დონეზე ძალაუფლების ცენტრალიზაციას და კომუნიკაციურ ურთიერთობას;
- ჰორიზონტალური სტრუქტურის უპირატესობაა ის, რომ ცვლის ფუნქციონალურ დამოკიდებულებას ისე, რომ ჰორიზონტალურ დონეზე მარტივდება კოორდინაცია.
- არაფორმალური ორგანიზაციული სტრუქუტურა ეს არის ურთიერთობა მუშაკებს შორის არაოფიციალურ დონეზე. არაფორმალური ურთიერთობების დროს ადამიანები უშუალობით ხასიათდებიან როგორც ქვეშევრდომრბისადმი, ასევე ზემდგომი პირებისადმი.
- დადებითი თავისებურებანი:
- ის მუშაკებს აძლევს შესაძლებლობას მოძებნონ თავიანთი ადგილი სოციალურ გარემოში;
- იძლევა განტვირთვის საშუალებას სტრესულ დაძაბულ სიტუაციებში;
- ამარტივებს ურთიერთობებს ორგანიზაციის შიგნით;
- იძლევა ინფორმაციის სწრაფი გავრცელების და ლიდერების გამოვლენის შესაძლებლობას.
- უარყოფითი: ის შეიძლება ქმნიდეს კომფლიქტურ და წინააღმდეგობრივ გარემოს, არის მასაზრდოებელი ნიადაგი სხვადასხვა ჭორის, ყალბი ინფორმაციის გავრცელებისათვის.
- არაფორმალური სტრუქტურის მახასიათებელი ნიშნები:
- ხმების გავრცელება - ეს არის არაოფიციალური ინფორმაციის გავრცელების საშუალება. ჭორის სახით გადაიცემა, როგორც პირადი, ასევე საქმიანი ინფორმაცია. ჭორები ვრცელდება, როგორც კომპანიის შიგნით, ასევე კომპანიებს შორის;
- შიდასაფირმო ურთიერთობათა სისტემა - მასში იგულისხმება ისეთი რთული მოვლენა, როგორიც არის ხელისუფლებისათვის ბრძოლა, რომელიც არსებობს ნებისმიერ ორგანიზაციაში.
- საქმიანი ურთიერთობების ეფექტიანობის ამაღლების ფორმები:
- პირადი კონტაქტების გაფართოვება, მოიცავს 3 ძირითად ელემენტს:
- თავის წარმოჩენის შესაძლებლობა - რაც უფრო მეტ ადამიანთან გვაქვს კონტაქტი, ამ თვალსაზრისით მით მეტია შესაძლებლობა დავამახსოვროთ თითოეულ მათგანს ჩვენი თავი;
- ადვილად დაახლოების შესაძლებლობა - ადამიანები ბიზნესში უპირატესობას ანიჭებენ იმ პიროვნებებს, რომლებსაც გააჩნიათ უნარი, მარტივად წარმოაჩინონ თავიანთი შესაძლებლობანი;
- საკუთარი იმიჯის შექმნის უნარი - ეს არის იმის შესაძლებლობა, რომ სრულიად წარმოვაჩინოთ ჩვენი კომპენსაცია და საქმიანი ურთიერთობები.
- პროტექციონიზმი მდგომარეობს პროტექტორის წინაშე იმიჯის შექმნაში. პროტექტორში იგულისხმება კომპანიის ის გამოცდილი და ავტორიტეტული მუშაკი, რომელიც შემდგომში შესაძლებელია რეკომენდატორი გახდეს თქვენი კარიერისტული თუ პროფესიული ზრდის გზაზე.
- კორპორაციული კულტურა არის ორგანიზაციაში შექმნილი ფსიქოლოგიური კლიმატი.
- იმისათვის, რომ გავერკვეთ კორპორაციული კულტურის სხვადასხვა ტიპში, აუცილებელია გავითვალისწინოთ შემდეგი რეკომენდაციები:
- უნდა გავაანალიზოთ განყოფილებების, ქვეგანყოფილებების და მომუშავე ჯგუფის განლაგების სქემა კომპანიაში, რათა დავადგინოთბკომპანიის ხელმძღვანელის ურთიერთობა მათთან;
- აუცილებელია, შევისწავლოთ კომპანიის ლოზუნგი წარმოდგენილი პრესრელიზებში და წლიურ ანგარიშებში;
- აუცილებელია, შევისწავლოთ თუ როგორ მუშაობს კომპანიის მდივანი და როგორ გამოიყურება მისი მისაღები;
- აუცილებელია, შევისწავლოთ რა პრობლემებზე ხდება კომპანიის მუშაკების კონცენტრირება, მათი შინაგან საკითხებზე, დოკუმენტაციის შედგენაზე, ურთიერთობათა ფორმირების დადგენასა, თუ იმ გარეგან ასპექტებზე, რომლებიც ზემოქმედებენ კომპანიის საქმიანობაზე;
- აუცილებელია, დავადგინოთ, ვინ არის მოწინავე და რა მიზეზებით ხდება ეს;
- იმისათვის, რომ განვსაზღვროთ, რომელ გრძელვადიან და მოკლევადიან ამოცანებზე ხდება კომპანიის საქმიანობის კონცენტრირება, აუცილებელია დავადგინოთ, რამდენად ხანგრძლივად უჭირავთ ერთსა და იმავე მუშაკებს თანამდებობა და როგორია მათი სამსახურებრივი ზრდის პერსპექტივები.
- მენეჯერები იყენებენ ორგანიზაციული სტრუქტურას შრომის დანაწილებასა და ცალკეული ჯგუფების ან მუშაკებისადმი ფორმალური ვალდებულებების განსაზღვრის მიზნით, მართვის ნორმის და ორგანიზაციის ამოცანების კოორდინაციისათვის.
|