თავი I
ბიზნესის არსი და მნიშვნელობა
- ცნობილია ბიზნესის შემდეგი კონცეფციები:
- პოზიტიური - ამ კონცეფციის არსი მდგომარეიბს იმაში, რომ ბიზნესი ესმით, როგორც ადამიანების საზოგადოებრივი საქმიანობა საქონლისა და მომსახურების წარმოების მიზნით, რომელიც ხორციელდება საზოგადოების წევრების მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილებისათვის;
- კრიტიკული - ამ კონცეფციის შესაბამისად, ბიზნესი არის ადამიანების საქმიანობის ის სფერო, რომლის საბოლოო მიზანს შეადგენს მოგებისა და შემოსავლების მიღება;
- პრაგმატული - ეს კონცეფცია ბიზნესს განიხილავს საზოგადოებრივი პროგრესის კონტექსტში, როგორც მოვლენას, რომელიც აუცილებელია როგორც ბიზნესმენებისათვის, რომლებიც გამომდინარეობენ საკუთარი ინტერესებიდან, აგრეთვე საზოგადოების, რომელიც ბიზნესის საფუძველზე აკმაყოფილებს საქონელსა და მომსახურებაზე თავის მოთხოვნილებებს.
- „ეკონომიკა“ უფრო ფართო ცნებაა, რომელიც მოიცავს მიკრო, მაკრო, მეგა და მეზოეკონომიკურ დონეებს. „ბიზნესი“ არის მეწარმეობრივ ურთიერთობათა უფრო კონკრეტული მახასიათებელი, რომელიც ვითარდება განსაზღვრულ სუბიექტებს შორის ინდივიდუალური ან ჯგუფური კონკურენციის საფუძველზე.
- ბიზნესის სტრატეგია მდგომარეობს მისი სამართლებრივი და ეთიკური ნორმების დაცვის გზით მოგების მაქსიმიზაციაში. ტაქტიკური მიზანი არის ამ სტრატეგიის რეალიზაცია ყველა კონტრაგენტის მიმართ, კონკრეტულ დროში, კონკრეტული რეალიზაციის ფორმით.
- ბიზნესის ჩამოალიბების ისტორიული პროცესი არის დაკავშირებული სხვადასხვა საზოგადოებრივ-ეკონომიკურ ფორმაციებში კაპიტალის თავდაპირველ დაგროვებასთან.
- ეკონომიკური სისტემა არის საქონლისა და მომსახურების წარმოების, განაწილებისა და გაცვლის პროცესი, რომელიც დამკვიდრებულია მოცემულ საზოგადოებრივ ურთიერთობათა სისტემაში.
- ეკონომიკური სისტემის სამი ტიპია:
- კაპიტალიზმი არის სისტემა, სადაც წარმოების ფაქტორები მიეკუთვნება კერძო პირებს, მოქალაქეები სარგებლობენ ფართო ეკონომიკური თავისუფლებით, მაგრამ მათ გააჩნიათ ეკონომიკური რისკი, ბიზნესის წარმოების პროცესში;
- კომუნიზმი ეს არის სისტემა, სადაც სახელმწიფო ფლობს წარმოების ყველა ფაქტორს და ღებულობს ყველა სამეურნეო გადაწყვეტილებას;
- სოციალიზმი არის სისტემა, სადაც სახელმწიფო ფლობს და განკარგავს ზოგიერთ წამყვან დარგს, მაგრამ უშვებს კერძო საკუთრებას ბიზნესის ცალკეულ სფეროებში.
- კომპანიები ერთმანეთს კონკურენციას უწევენ ფასების, ხარისხისა დასერვისის, ახალი პროდუქციისა და მომსახურების დარგში.
- როდესაც ფასები მაღლდება, მოთხოვნის სიდიდე მცირდება, მიწოდების ზრდის სტიმულები დიდდება. როდესაც ფასები მცირდება, მოთხოვნა უზრდება, მიწოდების მოცულობა მცირდება. წონასწორობითი ფასი მყარდება მაშინ, როდესაც მყიდველების და გამყიდველების ინტერესები ემთხვევა ბაზარზე.
- ეეპ - ერთობლივი ეროვნული პროდუქტი.
- ბიზნესს, მისი მრავალსახეობის მიუხედავად გააჩნია ის საერთო ნიშნები, რომლებიც მჟღავნდება საქმიან ურთიერთობებში:
- ინტერესთა დაცვის აუცილებლობა;
- ეკონომიკურ სუბიექტებს შორის საქმიანობის სფეროების დაცვა;
- მონაწილეთა მხრიდან თავიანთი ინტერესების შესაბამისი ქმედება;
- მონაწილეთა ინიციატივიანი ხასიათი;
- პერსონალური რისკის გათავისება;
- გარიგებათა ალბათური და რეალური შედეგების შეფასების უნარი;
- საქმიანი ურთიერთობების დამყარების შესაძლებლობა;
- მაქსიმალური მოგების მიღების მიზნით, მოლაპარაკებათა მომგებიანი წარმოების უნარი;
- პრიორიტეტებისა და საქმიანი ურთიერთობების ლოგიკის დადგენის უნარი;
- საქმიანი ურთიერთობების მონაწილეთა ინტერესების რეალიზაციის შესაძლებლობა სხვა მონაწილეთა ინტერესებისაგან დამოუკიდებლად.
- თანამედროვე საბაზრო ეკონომიკაში ბიზნესის სუბიექტებს შეადგენენ:
- მეწარმეები - ანუ ის პირები, რომლებიც ახორციელებენ ინიციატივიან, ინოვაციურ სამიანობას, თავიანთი რისკით და ეკონომიკური პასუხისმგებლობით;
- სამეწარმეო ასოციაციები და მეწარმეობრივი კოლექტივები;
- პროდუქციისა და მომსახურების ინდივიდუალური და კოლექტიური მომხმარებლები, მომხმარებელთა კავშირები და ასოციაციები;
- სახელმწიფოთა ის სტრუქტურები, რომლებიც ბიზნესის პროცესში შემკვეთთა როლში გამოდიან.
- პრაგმატული კონცეფციის ძირითადი პოსტულატები შეიძლება ჩამოყალიბდეს შემდეგნაირად:
- ბიზნესი არის ადამიანთა ცხოვრების აუცილებელი და გარდაუვალი კომპონენტი;
- წინააღმდეგობანი, რომლებიც წარმოიქმნება ბიზნესის სფეროში არის ეკონომიკური განვითარების წყარო;
- ბიზნესი, ეს არის ისტორიულად მუდმივი მოვლენა.
- ფეოდალური საზოგადოების დაშლის შემდგომ ეპოქაში კაპიტალის დაგროვების ფორმები:
- ლეგალური:
- მანუფაქტურების შექმნა, სადაც მუშა არის მიმაგრებული შრომის იარაღებზე (ისევე, როგორც ფეოდალურ საზოგადოებაში გლეხი მიწაზე);
- კაპიტალის დაგროვება მევახშეობის გზით;
- სახელმწიფო მოხელეების მიერ ცალკეული მეწარმეებისთვის მეწარმეობის სფეროში ექსკლუზიური უფლებების გადაცემა;
- სავაჭრო ომების წარმატებული წარმოება.
- არალეგალური:
- სახელმწიფო მოხელეების მიერ კანონის საწინააღმდეგოდ სხვადასხვა სამეწარმეო მაქინაციების წარმოება;
- სახელმწიფო მოხელეების აქციონერების ფორმით ახალი კომპანიების შექმნაში მონაწილეობა;
- კორუფცია, მექრთამეობა, გამომძალველობა;
- დაპყრობილი ხალხების კოლონიური ძარცვა;
- დამპყრობლური ომების წარმოება ახალი მიწების, სამეწარმეო პოტენციალის, სამუშაო ძალის ზრდის მიზნით.
- საქართველოში კაპიტალის დაგროვებისა დაბიზნესის განვითარების ეტაპები ბატონყმობის დაშლიდან დღემდე:
- I ეტაპი - XIX საუკუნის 60-იანი წლებიდან 1921 წლამდე;
- II ეტაპი - XX საუკუნის 20-იანი წლებიდან XX საუკუნის 80-იან წლებამდე;
- III ეტაპი - XX საუკუნის 90-იანები წლებიდან დღემდე.
- წარმოების ფაქტორები:
- ბუნებრივი რესურსები;
- შრომა;
- კაპიტალი;
- მეწარმეობის უნარი.
- სახელმწიფოს როლი ბიზნესის რეგულირებაში:
- შეზღუდვებისა და წესების დადგენა;
- მოსახლობისადმი საზოგადოებრივი სიკეთეების და სატრანსფერო გადასახადის განსაზღვრა;
- კონკურენციის გაფართოება;
- ეკონომიკური სტაბილიზაციის მხარდაჭერა.
|